Αφιέρωμα: Τα μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO στην Ελλάδα

Η Ελλάδα, ένα ορυχείο μνημείων και χώρων προστατευομένων από την UNESCO, μέρος της παρακαταθήκης της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Ελλάδα έχει συνυπογράψει από το 1981 τη «Συνθήκη της UNESCO για την προστασία των μνημείων και χώρων παγκόσμιας κληρονομιάς».  Όπως είναι ευρέως γνωστό ένας από τους πρωταρχικούς και θεμελιώδεις στόχους της UNESCO είναι η προστασία πολιτιστικών μνημείων και χώρων από κάθε είδους φθορά και καταστροφή, προκειμένου αυτά να κληροδοτηθούν στις γενιές του μέλλοντος.  Η χώρα μας έχει έναν απίστευτο πλούτο  τέτοιων μνημείων και χώρων, πράγμα το οποίο επιβεβαιώνει περίτρανα ο μακροσκελής κατάλογος,που παρουσιάζεται στο αφιέρωμα αυτό.

1.    Ναός Επικούρειου Απόλλωνος – Βάσσες Φιγαλείας 

       (Χρονολογία ένταξης 1986*)

 

Ο φημισμένος ναός αφιερωμένος στο θεό της ίασης και του ήλιου, χτίσθηκε στα μέσα του 5ου αιώνα, προφυλαγμένος ανάμεσα στα απόκρημνα βουνά της Αρκαδίας.  Ο ναός, με το παλαιότερο Κορινθιακό κιονόκρανο, που έχει ανακαλυφθεί και είναι συνδυασμός Αρχαϊκού και Δωρικού ρυθμού, με ορισμένα τολμηρά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά.

2.    Αρχαιολογικός χώρος Ακροπόλεως (Χρονολογία ένταξης 1987)

 

Απεικονίζοντας τους πολιτισμούς, τους μύθους και τις θρησκείες, που άνθισαν στην Ελλάδα για διάστημα μεγαλύτερο από χίλια συναπτά έτη, η Ακρόπολη εσωκλείει στα τείχη της τέσσερα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα της κλασσικής Ελληνικής περιόδου: τον Παρθενώνα, τα Προπύλαια, το Ερέχθειο και τον ναό της Αθηνάς Νίκης, τα οποία όχι μόνο αποτελούν μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά μπορούν να θεωρηθούν και σύμβολα της ιδέας αυτής.

3.    Αρχαιολογικός χώρος Δελφών (Χρονολογία ένταξης 1987)

 

Το Πανελλήνιο Ιερό των Δελφών, όπου δινόταν ο χρησμός του Απόλλωνα, εθεωρείτο, ως γνωστόν, ο «ομφαλός της γης». Εναρμονισμένος πλήρως με το εξαίσιο τοπίο και εμποτισμένος με ιερή σημασία, ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών ήταν τον 6ο π.Χ. αιώνα θρησκευτικό κέντρο και το σύμβολο ενότητας του αρχαίου πολιτισμού.  Σήμερα αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών από όλο τον κόσμο.

4.    Ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο (Χρονολογία ένταξης 1988)

 

Σε μια μικρή κοιλάδα της Πελοποννήσου εκτείνεται ο αρχαιολογικός χώρος της Επιδαύρου, δομημένος σε διαφορετικά επίπεδα.  Στην Επίδαυρο έχει τη χρονική της αφετηρία η λατρεία του Ασκληπιού ( 6ο π.Χ. αιώνα), ενώ τα κύρια μνημεία της, εκ των οποίων ξεχωρίζει το Θέατρο το οποίο θεωρείται ως ένα από τα πιο αμιγή αριστουργήματα της Ελληνικής αρχιτεκτονικής, χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα.  Ο ευρύς αρχαιολογικός χώρος συνιστά φόρο τιμής στις ιαματικές λατρείες της Ελληνικής και Ρωμαϊκής περιόδου με ναούς και νοσοκομειακά κτίρια αφιερωμένα στους θεούς τους.
Να σημειωθεί ότι το Θέατρο της Επιδαύρου ως γνωστόν, λειτουργεί κατά τη θερινή περίοδο, όπου και φιλοξενούνται παραστάσεις του Ελληνικού Φεστιβάλ, η παρακολούθηση των οποίων στον εν λόγω χώρο είναι σίγουρο ότι είναι ικανή να προκαλέσει δέος στον κάθε επισκέπτη.

5.    Άγιον Όρος – Χερσόνησος του Άθω (Χρονολογία ένταξης 1988)

 

Ορθόδοξο πνευματικό κέντρο από το 1054 μ.Χ., το Όρος Άθως απολαμβάνει καθεστώς αυτονομίας από την εποχή του Βυζαντίου.  Το «Άγιο Όρος», η είσοδος στο οποίο είναι απαγορευμένη σε γυναίκες, έχει αναγνωρίζεται επίσης ως τοπίο καλλιτεχνικής αξίας.  Η διαρρύθμιση των μοναστηριών (20 συνολικά) έχει επηρεάσει μονές πολύ μακρινές (όπως της Ρωσίας), ενώ η σχολή αγιογραφίας τους έχει επηρεάσει σημαντικά την ιστορία της ορθόδοξης τέχνης.

6.    Μετέωρα (Χρονολογία ένταξης 1988)

 

Τον 11ο αιώνα σε μια δυσπρόσιτη περιοχή των Μετεώρων, στις κορυφές απόκρημνων βράχων, μοναχοί εγκατέστησαν «τους στύλους του ουρανού» - όπως τους αποκαλούσαν, τα ιερά μοναστήρια τους, που λειτουργούν ως σήμερα.  Κατά την περίοδο αναβίωσης του ερημιτισμού και υπό εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες τον 15ο αιώμα μ.Χ., χτίστηκαν 24 μοναστήρια.  Οι τοιχογραφίες των μοναστηριών των Μετεώρων, οι οποίες χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα, αποτελούν σημείο αναφοράς για την ανάπτυξη της Μεταβυζαντινής ζωγραφικής.
Η εικόνα των μοναστηριών των Μετεώρων, μοναδικού κάλους, είναι σήμερα διεθνώς αναγνωρίσιμη.

7.    Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της πόλης της Θεσσαλονίκης
        (Χρονολογία ένταξης 1988)

 

Η Θεσσαλονίκη, η δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Ελλάδος, ιδρύθηκε το 315 μ.Χ. και αποτέλεσε ένα από τα πρώτα κέντρα εξάπλωσης του Χριστιανισμού. Μεταξύ των χριστιανικών της μνημείων συγκαταλέγονται προχριστιανικοί ναοί και τρίκλιτες βασιλικές εκκλησίες.  Το σύνολο των μνημείων της πόλης χτίσθηκε από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα και συνιστά μία διαχρονική τυπολογική σειρά, η οποία επηρέασε σημαντικά τον Βυζαντινό κόσμο, εξ ου και ο αριθμός, που .  Τα μωσαϊκά της Ροτόντας, του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Δαυίδ συγκαταλέγονται μεταξύ των σπουδαιότερων αριστουργημάτων της πρώιμης χριστιανικής τέχνης.
i.    Ροτόντα
ii.   Ναός της Αχειροποιήτου
iii.  Ναός Αγίου Δημητρίου
iv.   Μονή Λατόμου
v.    Ναός Αγίας Σοφίας
vi.   Παναγία των Χαλκέων
vii.  Ναός Αγίου Παντελεήμονα
viii. Ναός Αγίων Αποστόλων
ix.   Ναός Αγίου Νικολάου Ορφανού
x.    Ναός Αγίας Αικατερίνης
xi.   Ναός του Παντοκράτορα Σωτήρα Χριστού
xii.  Μονή Βλατάδων
xiii. Ναός του Προφήτη Ηλία
xiv.  Βυζαντινά Λουτρά
xv.  Τείχη της Θεσσαλονίκης

8.    Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου (Χρονολογία ένταξης 1988)

 

Η Ρόδος βρισκόταν στην  κατοχή του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ από το 1309 έως το 1523, το οποίο και μετέτρεψε την πόλη σε προπύργιο.  Μεταγενέστερα, η Ρόδος πέρασε υπό Ιταλική και Τουρκική κατοχή.  Αυτές οι περίοδοι κατοχής αντικατοπτρίζονται πλήρως στην αρχιτεκτονική των κτιρίων της με μια μοναδική συνύπαρξη.  Με το Παλάτι των Μεγάλων Αρχόντων, το Νοσοκομείο και το δρόμο των Ιπποτών, η Άνω Πόλη αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα αστικά κέντρα της Γοτθικής περιόδου.  Στην Κάτω Πόλη, η Γοτθική αρχιτεκτονική συνυπάρχει αρμονικά με τα τζαμιά, τα δημόσια λουτρά και με άλλα κτίρια της Οθωμανικής περιόδου.

9.    Αρχαιολογικός χώρος Ολυμπίας (Χρονολογία ένταξης 1989)

 

Τον 10ο αιώνα π.Χ. η Ολυμπία έγινε το κέντρο λατρείας του Δία.  Το μνημείο της Άλτης - το ιερό των θεών - συγκεντρώνει σημαντικά αριστουργήματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.  Ως γνωστόν στην Ολυμπία επίσης, από το 776 π.Χ. και κάθε τέσσερα χρόνια διοργανώνονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες της αρχαιότητας, όπου και σώζονται σήμερα τα ερείπια όλων των αθλητικών εγκαταστάσεων.

10.    Αρχαιολογικός χώρος Μυστρά (Χρονολογία ένταξης 1989)

 

Το «θαύμα του Μοριά» - όπως αποκαλείται, ανεγέρθη ως φρούριο το 1249 από τον Βασιλιά της Αχαΐας Γουλιέλμο τον Βιλλεαρδουίνο. Επανακτήθηκε από τους Βυζαντινούς, αργότερα κατακτήθηκε από τους Τούρκους και τους Βενετούς. Η πόλη εγκαταλείφθηκε το 1832 αφήνοντας συναρπαστικά μεσαιωνικά ερείπια να στέκουν μέσα σε μία εξαιρετικής ομορφιάς τοποθεσία.

11.    Αρχαιολογικός χώρος Δήλου (Χρονολογία ένταξης 1990)

 

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο Απόλλωνας γεννήθηκε σε αυτό το μικρό νησί των Κυκλάδων.  Το ιερό του Απόλλωνα προσέλκυε προσκυνητές απ΄ όλη την Ελλάδα, καθιστώντας τη Δήλο ένα ακμάζον εμπορικό λιμάνι.  Το νησί φέρει επιρροές από τους διαδοχικούς πολιτισμούς του «Αιγιακού» κόσμου, από την 3η χιλιετηρίδα π.Χ. έως την παλαιοχριστιανική εποχή.  Ο αρχαιολογικός χώρος είναι εξαιρετικά εκτεταμένος και πλούσιος και αποδίδει την εικόνα ενός πραγματικά σπουδαίου κοσμοπολίτικου μεσογειακού λιμανιού.

12.    Μονή Δαφνίου, Μονή Οσίου Λουκά και Νέα Μονή Χίου 

         (Χρονολογία ένταξης 1990)

 

Παρά τη σημαντική γεωγραφική τους απόσταση (το πρώτο στην Αττική, το δεύτερο στην Φωκίδα και το τρίτο στο Αιγαίο) αυτά τα τρία μοναστήρια αποτελούν μια ενότητα, καθώς ανήκουν στην ίδια τυπολογική σειρά.  Οι εκκλησίες έχουν μεγάλο θόλο, ο οποίος στηρίζεται με μικρές αψίδες δημιουργώντας έναν οκταγωνικό χώρο.  Οι εκκλησίες τον 11ο και 12ο αιώνα είχαν ποικίλο διάκοσμο, πολύχρωμες ορθομαρμαρώσεις, ψηφιδωτά και μωσαϊκά σε χρυσό φόντο, όλα χαρακτηριστικά της «δεύτερης Βυζαντινής Περιόδου».

13.    Αρχαιολογικός χώρος Ηραίου Σάμου (Χρονολογία ένταξης 1992)

 

Από την 3 χιλιετηρίδα π.Χ. η Σάμος κατοικήθηκε από πολλούς πολιτισμούς.  Απομεινάρια των πολιτισμών αυτών, τα ερείπια του Πυθαγορείου, ενός αρχαίου οχυρωμένου λιμανιού με ελληνικά και ρωμαϊκά μνημεία και ένα εντυπωσιακό υδραγωγείο, καθώς και το Ηραίο, ο ναός της Ήρας της Σάμου αποτελούν μνημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος.

14.    Αρχαιολογικός χώρος Αιγών (Βεργίνα) (Χρονολογία ένταξης 1996)

 

Η πόλη Αιγαί, η πρώτη πρωτεύουσα του Βασιλείου της αρχαίας Μακεδονίας, ανακαλύφθηκε τον 19 αιώνα κοντά στην Βεργίνα στη Βόρεια Ελλάδα.  Τα πιο σημαντικά μνημεία - μερικά εκ των οποίων χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα π.Χ. - είναι το Παλάτι, διακοσμημένο με μωσαϊκά και τοιχογραφίες και ο χώρος ταφής.  Ένας από τους βασιλικούς τάφους στην Μεγάλη Τύμβο, αναγνωρίστηκε ως ο τάφος του Φιλίππου του Β’, ο οποίος, ως γνωστόν, είχε κατακτήσει όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη, χαράσσοντας το δρόμο για το γιο του Αλέξανδρο και την εξάπλωση του Ελληνιστικού κόσμου.

15.    Αρχαιολογικοί χώροι Μυκηνών και Τίρυνθας (Χρονολογία ένταξης 1999)

 

Οι αρχαιολογικοί χώροι των Μυκηνών και της Τίρυνθας αποτελούν τα επιβλητικά μνημεία των δύο μεγαλύτερων πόλεων του Μυκηναϊκού πολιτισμού, ο οποίος κυριάρχησε στην ανατολική Μεσόγειο από τον 15ο έως τον 12ο αιώνα π.Χ. και διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη του κλασσικού ελληνικού πολιτισμού.  Αυτές οι δύο πόλεις συνδέονται με τα Ομηρικά έπη, Ιλιάδα και Οδύσσεια, τα οποία επηρέασαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν την ευρωπαϊκή τέχνη και λογοτεχνία  ακόμη και σήμερα.

16.    Ιστορικό κέντρο (Χώρα), με τη Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και το Σπήλαιο της Αποκάλυψης στην Πάτμο (Χρονολογία ένταξης 1999)

 

Η Πάτμος(στα Δωδεκάνησα), φημίζεται ως το νησί όπου ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος έγραψε το Ευαγγέλιο και την Αποκάλυψη.  Στα τέλη του 10ου αιώνα,  ανακαλύφθηκε στο νησί, ένα μοναστήρι αφιερωμένο στον «αγαπημένο μαθητή».  Έκτοτε η Πάτμος είναι τόπος προσκυνήματος και σταθμός της ελληνορθόδοξης μάθησης.  Το μοναστηριακό συγκρότημα δεσπόζει στο νησί και ο παλιός οικισμός της Χώρας - ο οποίος συνδέεται με αυτό, περιλαμβάνει θρησκευτικά και λαϊκά κτίρια ξεχωριστού ενδιαφέροντος.

17.    Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας (Χρονολογία ένταξης 2007)

Η Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας με τα δύο φρούριά της, το παλαιό και το νέο, αλλά και με ίχνη πολλαπλών επιρροών, κατοικείται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, διατηρώντας ωστόσο ανέπαφο το μοναδικό χαρακτήρα της.  Λόγω της στρατηγικής θέσης της η Κέρκυρα εξελίχθηκε σε σημαντικό λιμάνι-φρούριο, που προστάτευε το νησί από τις αλλεπάλληλες πολιορκίες.  Η Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας θεωρείται μία από τις σημαντικότερες οχυρωμένες πόλεις της Μεσογείου.

 
*Χρονολογία ένταξης στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Πηγή: Επίσημη ιστοσελίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO